فونت فارسی - ایران فونت

کارگاه تخصصی فونت فارسی | Workshop of Persian fonts

فونت فارسی - ایران فونت

کارگاه تخصصی فونت فارسی | Workshop of Persian fonts

۵ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «آموزش طراحی فونت» ثبت شده است

مقدمه آموزش FontForge : هرگز تردید یا واهمه‌ای به خود راه ندهید. فونت‌فورج آمده است که ساخت و ویرایش قلم را برای شما مثل آب خوردن کند! بلی به همین راحتی! کار با قلم‌ها خیلی ساده‌تر از آن چیزیست که فکر می‌کنید. مهم‌ترین یا سخت‌ترین قسمت ماجرا، داشتن ایده برای طراحی است. این که می‌خواهید فونت شما چه شکلی باشد. بقیه‌اش را بسپارید به فونت‌فورج. حتی اگر ایده‌ای هم ندارید کمی که با فونت فورج کار کنید قطعا به موارد یا ایده‌های جالبی خواهید رسید.

البته اگر می‌خواهید کاملا بر مدار مبانی و اصول طراحی قلم حرکت کنید باید ابتدا شاید چند(ین) سال دوره‌های مورد نیاز تحصیل دانش طراحی قلم را بگذارنید (چرا که طراحی قلم از صفر کاری تخصصی، پیچیده و زمانبر می‌باشد و پیاده‌سازی در فونت‌فورج فقط بخشی از ماجراست) اما خب حتی در آن صورت نیز بد نیست این صفحه را بخوانید. مطالعه این مطلب شاید بتواند نقطه آغاز شما برای ورود به دنیای فونت‌ها باشد و با آن قادر شوید قلم دلخواه خود را بسازید.

نکته: برای اینکه عملا بتوانید فونتی بسازید نیاز است این صفحه را کامل بخوانید. به ویژه قسمت پرسش و پاسخ.

آماده‌اید؟ اگر آری پس در ادامه چند دقیقه‌ای را با فونت‌فورج سپری کنیم.

فونت‌فورج را که نصب کردید به سراغ یکی از صفحات فونت های آزاد رفته و پس از دریافت فایل سورس، آن را باز کنید. برای شروع شاید قلم وزیر بد نباشد :)

نمای نخست

صفحه اصلی فونت‌فورج

اجازه دهید مروری بر موضوعات کلی داشته باشیم. به طور خیلی ساده و کلی زمانی که کامپیوتر می خواهد چیزی را نمایش دهد ابتدا کد آن را بررسی می‌کند که آیا در این جدولی که مشاهده می کنید وجود دارد (و البته خالی نمی باشد) یا خیر. اگر خیر به سراغ جداول فونت های دیگری می رود. آرایش این جدول بر اساس نوع انکدینگی است که در منوی Encoding انتخاب کرده‌ایم:

اندکدینگ

در جدول اصلی هر کدام از این خانه ها را گلیف (Glyph) می‌نامیم. خانه هایی که به صورت X هستند عملا بدون استفاده می‌باشند و در فونت انکد نمی‌شوند یا به عبارتی در هنگام نمایش مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. اگر هر کدام را باز کنید و تغییراتی درونش اعمال نمایید به طوری که از حالت X خارج شود حتما در هنگام نمایش کد مربوط به آن، مورد استفاده قرار خواهد گرفت. خواه خالی باشد خواه پر. اگر خواستید دوباره به حالت X برگردانید کافیست پس از انتخاب آن در جدول اصلی، از منوی Encoding گزینه Detach & Remove Glyphs را انتخاب نمایید تا کاملا از فونت حذف شود.

اندکدینگ

از آنجایی که پیدا کردن هر گلیف در این جدول بسیار بزرگ کمی مشکل است، از منوی Encoding گزینه Compact را بر می‌گزینیم.

حالت فشرده

الان خیلی بهتر شد. جدولمان حسابی جمع و جور شد. برای شروع به سراغ یکی از گلیف ها یعنی دال با دو بار کلیک می رویم.

گلیف دال

چند نکته:

  • با کلیدهای ctrl+D می‌توانید Point ها یا همان نقاط که از این به بعد آن‌ها را گره‌ها می نامیم را ببینید یا پنهان کنید. این نامگذاری به دلیل اینکه بسیاری حروف فارسی دارای نقطه هستند انجام می‌دهیم.

گلیف دال بدون گره‌ها

  • با انتخاب منوی View->Show->Fill می‌توانید گلیف را به صورت توپر یا توخالی ببینید.

گلیف دال توپر

  • برای دیدن پیش نمایش گلیف مشابه نمایش در حالت نهایی کلیدهای ctrl+` یا منوی View->Show->Preview را انتخاب نمایید.

گلیف دال پیش‌نمایش

  • برای بزرگ و کوچک‌نمایی نیز کلیدهای ctrl+= یا از آن بهتر ctrl+غلتک موشی استفاده نمایید. (mouse=موشی، scroll=غلتک)
  • برای بالا و پایین حرکت دادن صفحه فقط غلتک موشی.
  • برای چپ و راست بردن صفحه نیز shift+غلتک موشی.

  • برای Undo یعنی بازگشت به حالت قبل از آخرین تغییر در گلیف و یا Redo یعنی رفتن به حالت پس از تغییر بعدی به ترتیب دکمه های ctrl+Z و ctrl+Y را هرگز فراموش نکنید.

این چند مورد ساده بالا را دائما و به صورت غیر قابل شمارش در حال انجام دادن خواهید بود پس دانستن آنها خیلی کمکتان می‌کند.

سوال: چرا برخی گلیف‌ها را نمی توان ویرایش کرد یا برخی شکل‌ها گره‌ای برای ویرایش ندارند؟ برای پاسخ به بخش پرسش و پاسخ در انتهای مطلب مراجعه نمایید.

متریک‌ها

در تصویر زیر پنج خط اصلی را مشاهده می‌کنید که در هر فونتی دو خط افقی بالا Ascender یا فراز و پایین Descender یا فرود نسبت به خط پایه یا Baseline بیانگر اندازه اصلی ارتفاع کل فونت یا گلیف‌ها با نام Em Size می‌باشد. در واقع این اندازه مربع یا Em Square است اما خب برای دانستن اصل ماجرا به کتب یا مقالات تخصصی آن مراجعه نمایید. این اندازه به واحد تعریف می‌شود که در زمان نمایش بسته به نوع و اندازه واحد مورد استفاده، تبدیل می‌شود. فرض کنید این اندازه ۱۰۰۰ واحد باشد و اندازه ارتفاع گلیف دال شما نیز ۶۰۰ واحد. حال اگر بخواهید قلم را در اندازه ۱۰ پیکسل نمایش دهید ارتفاع گلیف الف ۶ پیکسل خواهد بود. در قلم‌های truetype یا همین قلم وزیر این اندازه بر اساس توانی از دو در نظر گرفته می‌شود. در فونت وزیر اندازه Em دقیقا ۲۰۴۸ واحد و ارتفاع دال نیز حدودا ۹۰۰ و الف ۱۴۰۰ واحد می‌باشد.

متریک

نکته: در فونت وزیر ارتفاع هر کدام از گلیف‌ها صرفا بر اساس آنچه که به چشم خوانا و راحت آمد انتخاب شده‌اند و فرمول خاصی ندارد! :D

خط وسط یا پایه یا همان Baseline همانطور که از نامش پیداست خط پایه تمام گلیف‌هاست که هر کدام از گلیف ها به تناسب شکلشان در بالا یا پایین یا هر دو طرف قرار می‌گیرند.

تعیین اندازه Em Size در منوی Element->Font Info در برگه General صورت می‌گیرد. Em Size جمع Ascender و Descender می‌باشد.

منوی اطلاعات فونت

اطلاعات کلی فونت

قاعدتا اگر ارتفاع گلیف‌های شما از خط فراز یا فرود تجاوز کند آن قسمت نباید نمایش یابد. اما در برخی قلم‌ها می‌بینید گلیف ها از این محدوده خارج شده‌اند و بدون مشکل رندر می‌شوند. دلیلش تعیین پارامترهای دیگری در فونت تحت برگه OS/2->Metrics برای نحوه نمایش است که بالاتر از مقدار Em Size تعریف می‌گردند. خارج از این محدوده چیزی نمایش نمی‌یابد.

اطلاعات متریک فونت

دو خط عمودی نیز طول گلیف را مشخص می‌کنند. خط سمت راست، هم از طریق موشی و هم منوی Metrics->Set Width یا Metrics->RBearing قابل تغییر است. خط چپ نیز هم از طریق موشی هم از منوی Metrics->LBearing. توجه داشته باشید در صورت تغییر با موشی گلیف های وابسته به این گلیف که در ادامه توضیح خواهیم داد نیز تغییر می‌کنند. بهترین حالت انتخاب با موشی و چپ و راست نمودن با کلید های جهت دار > و < کیبورد است تا از تغییرات ناخواسته جلوگیری شود.

همیشه منوی View->Show->Side Bearings را فعال نگه دارید تا فاصله گلیف از چپ و راست نمایش یابد.

کناره‌ها

رعایت این فاصله در همه گلیف ها باعث خوانایی و نظم در نوشته‌ها می شود. انتخاب اندازه مناسب به شاخص‌های گوناگونی بستگی دارد که در فونت وزیر سعی گردیده نزدیک به ۹۰ واحد بماند. اگر شکل شما از این دو خط تجاوز کند در صورتی که فضای کافی برای نمایش آن وجود داشته باشد بدون مشکل نمایش می‌یابد. توصیه می‌شود چنین نشود مگر در یک حالت خاص رایج که توضیح آن در بخش پرسش و پاسخ در انتهای مطلب آمده است.

خطوط دیگری نیز می‌تواند در صفحه وجود داشته باشد که با کلیک موشی در خط کش افقی یا عمودی کنار صفحه و کشیدن در داخل صفحه می‌توانید به هر تعداد که خواستید خطوط راهنما یا کمکی یا همان Guide line بسازید. برای حذف این خطوط در قسمت پایین جعبه ابزار سمت چپ صفحه بر روی خود کلمه Guide کلیک کنید سپس با انتخاب هر کدام از خطوط می‌توانید آن را حذف کنید. و برای بازگشتن به حالت عادی کلمه Fore را کلیک کنید.

خطوط کمکی

نکته: گلیف هایتان را طوری بسازید که تا حد امکان فضای ما بین خط فراز و خط پایه را پر کند. اینگونه با گلیف ها و فونت های لاتین نیز هماهنگ خواهد بود. برای مثال ارتفاع الف را مساوی یا نزدیک به خط فراز در نظر بگیرید تا در ادامه طراحی سایر گلیف‌ها بتوان به اندازه ارتفاع الف استناد کرد.

دو ستاره موجود در تصویر نامشان Anchor است و مکان قرار گیری اعراب هستند. در فونت وزیر anchor-10 برای نمایش اعراب بالا مثل فتحه و ضمه و تنوین و ... و anchor-7 نیز جهت اعراب پایین مانند کسره. میتوانید در جای دلخواه قرار دهید.

اکنون به مقوله جذاب ابزارهای طراحی می پردازیم. بسیار ساده است. سر و کار ما در هنگام طراحی تنها با گره‌ها می‌باشد. در واقع این گره‌های متصل به هم می‌باشند که شکل ما را می‌سازند.

گره‌ها

چهار نوع گره داریم:

گره منحنی یا Curve point

گره منحنی برای تعیین نحوه اتصالش با دیگر گره‌ها دو دستگیره دارد. این دو دستگیره به هم متصل می‌باشند و به بیانی دیگر نمی‌توانند از یکدیگر مستقل عمل کنند که دلیل آن ایجاد یک منحنی صاف در دو طرف می‌باشد.

گره منحنی

گره منحنی اچ وی یا افقی و عمودی یا H/V Curve point

این نوع گره منحنی تاکیدش بر چسبیدن به محور افقی و عمودی می‌باشد که در هنگام طراحی اشکال صحیح و اصولی به کمک می آید. توضیحات آن در ادامه مطلب خواهد آمد.

گره منحنی اچ وی

گره گوشه یا Corner point

همانطور که از نامش پیداست گره‌هایی هستند که در گوشه قرار می‌گیرند. این نوع گره می‌تواند از هیچ یا یک و یا ۲ دستگیره برخوردار باشد که کاملا مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند. به هر کدام از دستگیره ها که نیازی نداشتید یا عبارتی دنبال خط صاف بودید دستگیره را به داخل خود گره بکشید.

گره گوشه

گره گوشه

گره گوشه

گره مماس یا Tangent point

برای داشتن یک منحنی کاملا مماس مطلوب (به صورت تضمین شده) در امتداد یک خط صاف حتما از این نوع گره استفاده نمایید. این گره فقط یک دستگیره باید داشته باشد (اگر دو تا داشت بسته به جهتی که مد نظرتان است یک دستگیره را به داخل خود فلش بکشید).

گره مماس

گره مماس

برای مثال در قلم شبنم به کرات از این نوع گره استفاده شده است.

گره مماس

روش صحیح طراحی:

برای داشتن منحنی‌های مناسب به طوری که هم کمترین تعداد گره را داشته باشیم و هم عمل Rasterization یا همان تبدیل این گره‌ها و خطوط برداری یا Vector به حالت گرافیک پیکسلی که در صفحات نمایش می‌بینیم به سهولت انجام پذیرد بهتر است تلاش کنیم که گره‌های منحنی کاملا در نقاط قوس یا انتهای انحنا قرار گیرند. این نقاط را خود فونت فورج به شکل یک دایره که با علامت + پر شده نشان می‌دهد. به این نقاط extrema می‌گویند. در ادامه توضیح خواهیم داد که چگونه این نقاط را پر کنیم.

طراحی صحیح

طراحی صحیح

کار با گره‌ها

در جعبه ابزار این چهار نوع گره را مشاهده می‌کنید. هر گاه که قصد داشتید گره‌ای را بر روی یک خط ایجاد کنید کافیست یکی از این چهار نوع را انتخاب نموده و در نقطه مورد نظر کلیک کنید. برای خروج از حالت ایجاد گره و بازگشت به حالت انتخاب گره، کلید V (وی انگلیسی) را فشار دهید یا دکمه موشی در جعبه ابزار را انتخاب کنید.

دکمه‌های گره‌ها

برای تغییر حالت هر گره، پس از گزینش آن، از منوی Point و یا با کلیک راست بر روی آن یکی از چهار حالت یا چهار گزینه نخست را انتخاب کنید.

منوی گره

برای ادغام گره در خط یا به نوعی محو (حذف ادغامی) آن منوی Edit->Merge یا کلیدهای ctrl+M و یا کلیک راست گزینه Merge را انتخاب نمایید.

ادغام گره

ادغام گره

برای ایجاد خط صاف یا منحنی بین دو گره، پس از انتخاب هر دوی آنها، منوی Point->Make Line یا از منوی کلیک راست انتخاب نمایید.

ایجاد خط

ایجاد خط

برای ایجاد منحنی بین دو گره گوشه (corner) با خط صاف می توانید دکمه قلم یا Pen یا کلید P را فشار دهید. سپس در وسط خط کلیک کرده بکشید. یک گره منحنی با یک دستگیره ایجاد می‌شود.

قلم

در صورتی که به هر دو دستگیره نیاز دارید با کلیک راست بر روی آن و انتخاب گزینه Get Info پنجره ای نمایش می‌یابد که در واقع تمامی مشخصات گره در آن گنجانده شده است. گزینه Interpolated و سپس OK را بزنید. در این پنجره همچنین به راحتی می توانید مختصات دقیق گره را نیز تعیین کنید.

منو اطلاعات گره

اطلاعات گره

نقاط Extrema و حذف گره‌های اضافی

همانطور که گفتیم نقاط extrema مکان قوس یا انتهای انحنا می‌باشند که بهتر است گره‌های ما از نوع منحنی H/V در آنجا قرار گیرند. برای اضافه کردن این نوع گره‌ها کلید ctrl+shift+X یا منوی Element->Add Extrma را انتخاب کنیم.

نقاط قوس

همچنین برای حذف گره‌های اضافی یا به نوعی ساده سازی و تمیز کاری گلیف، کلید ctrl+shift+M یا منوی Element->Simplify->Simplify را انتخاب نمایید.

عملیات تبدیلی-حرکتی

جهت انجام عملیات تبدیلی از جمله چهار عمل اصلی حرکت در جهت افقی یا عمودی (Move)، چرخش (rotate)، برعکس نمودن (flip)، تغییر اندازه مقیاسی جهت کوچکتر یا بزرگتر نمودن (Scale) بر روی یک یا چند گره و یا کل گلیف دو راه پیش رو داریم:

  • دکمه‌های موجود در جعبه ابزار

دکمه های تبدیلی

تغییر سایز scale تغییر اندازه

بعد از انتخاب گره‌های مورد نظر و سپس انتخاب این دکمه، کافیست موشی را به هر جایی که می‌خواهید تغییر اندازه انجام شود برده و بکشید. برای مثال اگر می‌خواهید گردی حرف واو از چپ کشیده‌تر شود موشی را به سمت راست گردی برده و به راست بکشید. اگر می‌خواهد از هر دو جهت باشد در وسط قرار داده و بکشید. اگر می‌خواهید یکسان و در چهار جهت به یک اندازه بزرگ یا کوچک گردد همزمان کلید shift را نیز نگه دارید.

تغییر سایز در یک جهت

چرخش rotate چرخش

برای چرخش نیز در هر قسمت که نگه داشته‌اید و بکشید چرخش از آنجا صورت می‌گیرد.

برعکس کردن flip برعکس نمودن برای آیینه کردن در جهت افقی یا عمودی.

  • یک راه دیگر انتخاب از طریق ctrl+\ یا منوی Transformations->Transform است.

پنجره عملیات تبدیلی-حرکتی

مزیت این روش امکان اعمال آن بر روی هر تعداد گلیف همزمان و همچنین امکان تعیین دقیق از طریق وارد نمودن اعداد مورد نظر می‌باشد. این ابزار به شما کمک فراوانی می‌کند و به دفعات از آن استفاده می‌کنید. برای مثال وقتی می‌خواهید گره یا گره ها یا کل گلیف را به مقدار ۶۵ واحد به چپ جابه‌جا کنید کافیست مقدار x را -۶۵ تنظیم کنید. منفی در جهت چپ است.

برای تغییر اندازه شکل در هر دو جهت به نسبت مساوی، گزینه Scale Uniformly یا تغییر اندازه یکسان را انتخاب نمایید. هر عددی بالای ۱۰۰ آن را بزرگتر و پایین ۱۰۰ آن را کوچکتر می‌کند.

تغییر اندازه یکسان

ترکیب و اتصال اشکال

  • فرض کنید شکل واو و حفره آن را جداگانه ساخته‌اید یا از گلیفی دیگر کپی کرده‌اید. چیزی که می‌بینید اینست:

تصحیح جهت

تصحیح جهت

برای ترکیب این دو منوی Element->Correct Direction را انتخاب کنید.

تصحیح جهت

تصحیح جهت

  • قابلیت دیگر فونت‌فورج امکان ترکیب اشکال به شیوه Include، Exclude و ... از طریق منوی Element->Overlap می‌باشد. فرض کنید می‌خواهید این دو شکل را با هم ترکیب یا به تعبیری متصل کنید.

اشتراک شکل‌ها

اشتراک شکل‌ها

اشتراک شکل‌ها

اشتراک شکل‌ها

اشتراک شکل‌ها

اشتراک شکل‌ها

توجه داشته باشید که overlap یا روی هم افتادگی بر روی گره ها صورت می گیرد نه خطوط. اگر گره‌ای نباشد عملی انجام نمی‌شود. به عبارتی آن قسمتی که قرار است حذف شود باید بر روی گره‌ای قرار گرفته باشد.

نکته دیگر اینکه این عمل فقط بر روی اشکال بسته یعنی اشکالی که همه گره‌های آن به هم متصل باشند انجام می‌گیرد.

  • یک روش دیگر آنست که گره‌های مورد نیاز را در ناحیه اتصالی ایجاد نموده و سپس نقاط اتصالی هر دو شکل را به هم وصل کنید.

اتصال اشکال

اتصال اشکال

اتصال اشکال

اتصال اشکال

اتصال اشکال

گرد کردن گوشه‌ها

طبق آنچه در تصویر آمده می‌توانید لبه های تیز را گرد کنید.

گرد کردن گوشه

گرد کردن گوشه

گرد کردن گوشه

گرد کردن گوشه

گرد کردن گوشه

تغییر ضخامت

این مورد از طریق منوی Element->Style->Change Weight به راحتی امکان پذیر است. کافیست تنها مقدار Embolden By را تعیین و OK کنید تا گلیف ضخیم تر شود. در نسخه ضخیم Vazir این مقدار ۱۰۲ لحاظ گردید. در صورتی که این مقدار را منفی وارد کنید گلیف باریک‌تر می‌گردد. نتیجه اینکه می‌توانید با همین شیوه وزن‌های مختلف قلم مثل Bold، light، Demi-Bold و ... را نیز بسازید.

تغییر ضخامت

هر چند انجام این عمل برای کل فونت نکات مهمی دارد که توضیحات گام به گام آن بعدا خواهد آمد.

سوال: چرا برخی گلیف‌ها با اینکه عدد مذکور را مثبت وارد می‌کنیم باریک‌تر می‌شوند به جای آنکه ضخیم‌تر شوند؟

به دلیل جهت گلیف می‌باشد. برای اصلاح این ایراد منوی Element->Clockwise را انتخاب نمایید. مطمئن شوید همه گلیف‌ها حتما Clockwise می‌باشند چرا که در هنگام نمایش فونت نهایی، نرم‌افزار موتور رندر برای نمایش حالت ضخیم، آن گلیف را باریک‌تر می‌کند و نه ضخیم‌تر!

پرسش و پاسخ

خب از مقوله طراحی که بگذریم می‌رسیم به موضوعات و نکات فنی‌.

سوال: چرا در بسیاری از گلیف ها عناصر را نمی توان ویرایش کرد مثلا در گلیف ذال امکان ویرایش نقطه یا دال وجود ندارد؟

ارجاع

دلیلش در امکان فوق العاده‌ای در قلم می‌باشد که ما را از انجام تکرار و مکررات و کار بیهوده باز می‌دارد. شما یک بار نقطه فارسی را طراحی کرده و در همه گلیف‌ها از طریق ارجاع به آن استفاده می‌کنید. نتیجه اینکه هر بار نقطه اصلی را تغییر دهید خود به خود در همه گلیف ها اعمال می‌شود. حال همین موضوع را برای گلیف‌های مشابه یکدیگر از جمله ح‌ج‌چ‌خ یا فـ‌قـ یا ب‌پ‌ت‌ث که هم دارای نقطه و هم شکل اصلی یکسان می‌باشند نیز در نظر بگیرید. بنابراین شما یک بار گلیف ح را طراحی کرده و در بقیه حروف مشابه آن از ارجاع به آن استفاده می‌کنید. برای این منظور بعد از طراحی گلیف ح، منوی Edit->Copy reference یا کلیدهای ctrl+G را برگزینید. سپس در خانه گلیف مقصد منوی Edit->Paste یا کلیدهای ctrl+V را انتخاب نمایید. برای نقطه هم به همین صورت. به همین سادگی عملا از طراحی یا کپی مجدد بسیاری از گلیف‌های مشابه رهایی می‌یابید.

ارجاع

در تصویر زیر گلیف‌های مرجع که سایرین از روی آنها کپی شده‌اند به رنگ آبی انتخاب گشته‌اند.

ارجاع

سوال: چرا برخی از گلیف‌ها مثل ـفـ یا ـر از اندازه اصلی طولی گلیف تجاوز کرده‌اند؟

پیشروی کناره

این پیشروی‌ها نواحی اتصال حروف به یکدیگر می‌باشند. دلیلش اطمینان از اینست که گلیف‌های متصل به هم به نوعی در یکدیگر فرو رفته‌اند. این مقدار حتما باید کم یا جزئی باشد.

نکته: ضخامت خط پایه یا به عبارتی آن قسمت از گلیف که بر روی خط پایه قرار می‌گیرد حتما در همه حروف یکسان باشد.

نکته: ضخامت خط پایه را بیشتر از سایر قسمت‌ها در نظر بگیرید. این عمل علاوه بر افزایش خوانایی به ثبات و خطی بودن شکل قلم نیز کمک فراوانی می‌کند.

سوال: چگونه با فونت فورج، قلم را با نام دلخواهم بسازم؟

در منوی Element->Font Info ذیل برگه PS Names نام وزیر را یا نام دلخواه خود جایگزین کنید. در برگه OS/2 توجه داشته باشید که Weight Class آن بر روی عدد صحیح بسته به ضخامت فونت به درستی تعریف شده باشد. حالت معمولی همان 400 Regular می‌باشد. در برگه TTF Names علاوه بر جایگزینی وزیر با نام دلخواه خود، حتما Unique Id را به صورت منحصر به فرد یا یکتا تعریف کنید. پس از آن با انتخاب منوی File->Generate Fonts فایل فونت خود را با فرمت دلخواه تولید(ایجاد) نمایید.

اطلاعات فونت

اطلاعات فونت

اطلاعات فونت

ایجاد فونت

ایجاد فونت

ایجاد فونت

سوال: چگونه همه گلیف‌های عربی را با هم انتخاب کنم؟

با انتخاب منوی Edit->Select->Select By Script و پس از آن انتخاب Arabic.

سوال: چرا برخی گلیف ها تکرار شده‌اند؟

دلیلش در تفاوت نوع کیبود در سیستم عامل‌ها یا سامانه‌های نوشتاری است. هر سامانه‌ای، از کد گلیف مورد نظر خود استفاده می‌کند. شما کافیست به شیوه کپی از طریق ارجاع‌دهی، خیال خود را از بابت یکسان بودن همه گلیف‌های تکراری راحت نمایید.

سوال: بحث کرنینگ Kerning در فونت‌فورج به چه صورت است؟

در آینده اگر عمر و توانی بود توضیح می‌دهم.

سوال: hinting را چگونه انجام دهم؟

راه اول: هر گلیفی را که می خواهید hinting بر روی آن انجام شود انتخاب نموده و سپس منوی Hints->AutoHint را برگزینید. سپس منوی Hints->AutIntrs. اکنون اطلاعات hinting به رنگ سبز و آبی در گلیف نمایش می‌یابند.

راه دوم: که ساده تر است و شاید در مواردی بتوان گفت خروجی بهتری را می‌دهد استفاده از برنامه ttfautohint می‌باشد. آن را در وب جستجو کنید. کار کردن با آن بسیار ساده است.

سوال: چگونه در حین ویرایش گلیف‌ها خروجی کار خود را بر روی یک متن واقعی ببینم؟

این صفحه تست را ذخیره کنید. سپس با یک برنامه ویرایشگر فایل متنی یا html، واژه Myfont را با نام فونت مورد نظر خود جایگزین نموده و ذخیره کنید. فایل فونت خود با پسوند woff یا ttf را در کنار این فایل html (همان پوشه) ذخیره و در نهایت فایل html را با یک مرورگر باز و مشاهده نمایید. هر بار که فایل فونت خود را generate یا تولید کردید این صفحه را مجددا ببینید (refresh).

سوال: چرا در گنو/لینوکس وقتی گلیفی را از فونت حذف کردم توی متن‌ها یا صفحات، جای آن به صورت مربع نشان می‌دهد به جای آنکه از سایر فونت‌ها استفاده کند؟

این دستور را اجرا کنید: fc-cache -f -v

پیروز باشید

توسط صابر راستی کردار

ایمیل: saber.rastikerdar بر روی جی‌میل

آدرس گیت‌هاب: getting-started-with-fontforge

گفتگو پیرامون این صفحه در وبلاگ: rastikerdar.blog.ir

با تشکر و قدردانی از سازندگان برنامه FontForge

راهنمای اصلی فونت فورج: documentation

مجوز این متن و تصاویر: GNU Free Documentation License, CC-by-SA 3.0

نسخه
  • ۱۴۴۰ بازدید
  • ۱۴۴۰۲ بازدید

خوشنویسی در گذشته بیشتر به طور محض و زیبایی شناسانه مورد توجه بوده است و امروزه طراحی حروف و قلم، بیشتر ناظر به جنبه کاربردی آن است. برای آفرینش صحیح و خلاقانه این دو شاخه، علاوه بر مبانی تجسمی و کلیات، به دو دسته از اصول و فنون اشاره گردیده است، یعنی، اصول و قواعد خوشنویسی و شیوه‌های طراحی حروف به دلیل کارکرد ویژه فونت، یعنی، سادگی و سهولت خوانایی، روانی و فراگیری طیف مخاطبان، چندان لحاظ نمی‌گردند. در این قسمت پرداختن به اصطلاحات و مراحل فنی طراحی فونت و معرفی امکانات و تجهیزات تخصصی و کارکردهای ویژه آن‌ها، از حوصله و هدف این نوشتار خارج است و لیکن به طور کلی به ویژگی‌ها و اصول و قواعد خوشنویسی جهت طراحی قلم پرداخته خواهد شد.

طراحی قلم دارای ویژگی هایی نظیر: ترکیب، کرسی و خط زمینه حروف، تنظیم فشردگی و کشیدگی حروف، میزان ارتفاع حروف، ضخامت حروف، اتصال حروف، اندازه حروف، فواصل و چینش حروف در یک کلمه (پاساژ متعادل) و بین کلمات، نقطه در حروف و رنگ حروف می‌باشد. و طراح باید به درستی این موارد را در قلم ابداعی لحاظ نماید. این ویژگی‌ها پیوند تنگاتنگی با اصول و قواعدا خوشنویسی دارند که در ادامه مورد بررسی تطبیقی قرار می‌گیرند.

1.   ترکیب: آمیزش معتدل و موافق حرف، کلمه، جمله، سطر، دو سطر با هم و مجموعه سطرهای صفحه متن را ترکیب گویند. ترکیب چه به صورت سنتی در خوشنویسی و چه به صورت جدید در طراحی قلم از نخستین و اساسی‌ترین موارد به شمار می‌رود. این موارد در طراحی قلم بدین شرح می‌باشد.

1. ترکیب در حرف و کلمه 2. جمله و سطر 3. سطور و صفحات 4. رعایت فواصل (مثبت و منفی در زمینه و فضای خط) 5. سنجش قلم با زمینه آن (تیتر، سوتیتر و متن) 6. رعایت حسن مجاورت و نظم و اعتدال 7. رعایت حرکات و ضوابط (مانند: نقطه، تنوین و فتحه، کسره، ضمه و سکون) 8. رعایت نشانه گذاری دستوری.

2.   کرسی: در لغت به معنی تخت و صندلی است و لیکن کرسی در طراحی قلم، رابطیه تنگاتنگی با ترکیب دارد، و جایگاه حروف و کلمات را نسبت به خط زمینه مشخص می‌سازد. کرسی در طراحی قلم بر حسب زاویه به دو نوع افقی و عمودی تقسیم می‌گردد:

1. کرسی افقی: این نوع کرسی در خوشنویسی سنتی خود به پنج دسته تقسیم می‌گردد: کرسی محور اول، دوم، سوم و پائین. برای مثال در ترکیب یک سطر خوشنویسی، حروف و کلمات آغازین در ابتدای سطر، کمی بالاتر از کرسی محوری قرار می‌گیرند و در انتها این حروف و کلمات میل به صعود تدریجی و جایگیری در کرسی‌های اول، دوم و حتی سوم را دارند. اما در طراحی قلم به خاطر نوع کاربری و سهولت در خوانش، بیشتر کرسی محوری لحاظ می‌گردد که حروف و کلمات بر اساس این خط تنظیم و چیده می‌شوند.

2. کرسی عمودی: که شامل دو خط اصلی، یکی در آغاز و دیگری در پایان سطر است که در تنظیم متن و صفحه آرایی مورد توجه قرار می‌گیرد.

3.   تناسب: از قواعد خوشنویسی به طور کلی هنرهای تجسمی است و به اعتباری می‌تواند در برگیرنده تمامی اصول و قواعد خوشنویسی و طراحی قلم باشد، به این معنی که نسبت و هماهنگی دیگر قواعد نیز، به وسیله تناسب میان آن‌ها سنجیده می‌شود. مثلا درباره تمرکز و تفرق فضای مثبت و منفی حروف در صدد ایجاد تناسب هستیم. یعنی با تعادل این فضاها به ارزش خاکستری یکسانی خواهیم رسید. در این طیف گسترده، تناسب بار معنایی بسیار فراگیری دارد ولی آنچه که با عنوان نسبت (تناسب) در طراحی قلم مطرح می‌باشد، عبارت است از: رعایت تناسب میان ضخامت و باریکی، کشیدگی و فشردگی، سطح و دور، اندازه، ارتفاع، شکل حروف و کلمات و بطور کلی تناسب و هماهنگی با سطر و صفحه.

4.   قوت و ضعف: ضعف: هرگاه در آغاز و پایان حروف (مانند دوایر) قلم، شکلی باریک‌تر از تمام قلم ایجاد نماید یا بخشی از حروف با پهنایی کمتر از تمام قلم (مانند نیش قلم یا نیم قلم و...) نوشته شوند. قوت: هرگاه در وسط کلمه‌ای کشیده یا دوایر و غیره، دم قلم به پهن‌ترین حالت خود برسد، یعنی پهنای آن بخش از حرف یا کلمه با پهنای واقعی قلم برابر شود.
این دو ویژگی در قلم های سنتی به ویژه نستعلیق زیبایی‌اش را مدیون همین ویژگی است. اما در طراحی قلم و در عرصه چاپ و حروفچینی امکان این‌گونه جلوه‌ها و ایجاد فشار بصری از طریق رانش قلم با تنظیم فشار دست میسر نیست. یکی به دلیل یکنواختی و یکدستی فونت جهت قرائت آسان و روان مخاطب و دیگری به دلیل افت و خوردگی در ناحیه ضعف (نازکی) حروف.

5.   سطح و دور: اگر چه سطح و دور از اصول خوشنویسی هستند، ولی ارزش دیگری نیز دارند، از اوایل قرن‌های هجری در تعریف خطوط (قلم‌ها)ی گوناگون از جمله: کوفی، ثلث و نسخ، این دو اصطلاح یعنی سطح و دور به کار رفته است، یعنی در کنار این نکته که سطح و دور از اصول خوشنویسی‌اند، می‌توان گفت، اکثرا قلم‌های متن می‌باشند، بر سطح و خطوط عمودی و افقی به دیلی وضوح پرهیز از هرگونه آلایش و هدایت سریع و روان چشمان مخاطب، بیش از دور تکیه دارند.

6.   صعود: به حرکت رو به بالای قلم در نگارش برخی حروف گویند. صعود براساس زاویه قلم در نوشتن حرف‌های رو به بالا به دو دسته حقیقی و مجازی تقسیم می‌شود.

صعود حقیقی: رعایت حرکت صاف، مستقیم و عمودی قلم رو به بالا می‌باشد، در حروفی چون، الف‌های پایانی، با، ما و نظیر این‌ها. الف‌ها در قلم‌های رایج متن در قیاس با قلم‌های تزئینی، بیشتر دارای صعود حقیقی هستند تا صعود مجازی.

صعود مجازی: هرگاه در حرکت پایانی دوایر، قلم حالتی دورانی یابد، یعنی حرکتی به سمت بالا، ولی غیر مستقیم (و غیر عمود) داشته باشد.

7.      نزول: به حرکت رو به پایین قلم در نگارش برخی حروف گویند. نزول براساس زاویه قلم در نوشتن حرف‌های رو به پایین به دو دسته حقیقی و مجازی تقسیم می‌شود.

نزول حقیقی: رعایت حرکت صاف، مستقیم و عمودی قلم رو به پایین می‌باشد، در حروفی چون (الف، ل، ک، م) الف‌ها و حروف مشابه در قلم‌های رایج متن، در قیاس با قلم‌های تزئینی، بیشتر دارای نزول حقیقی هستند تا نزول مجازی.

نزول مجاز: هر گاه قلم به طور غیر مستقیم و غیر عمود، رو به پایین حرکت کند، مانند، سرکش حروف (ک،گ).

8.   سواد و بیاض: در خوشنویسی سواد به معنای سیاهی و بیاض به معنای سفیدی می‌باشد. به عبارتی همان فضاهای مثبت و منفی بین حروف و کلمات و سطر می‌باشد. که هم در طراحی نشانه و پوستر و هم در این جا طراحی قلم، اهمیت ویژه‌ای می‌یابند. تناسب و رابطه میان فضای منفی حروف با فضای مثبت، در ابعاد گوناگون دارای اهمیت است. میزان و ارزش خاکستری، حاصل تعامل و تناسب بین لکه‌های گرافیکی سیاه و سفید می‌باشد.

9.   خلوت و جلوت: از دیگر ویژگی‌های بصری خوشنویسی و طراحی قلم خلوت و جلوت می‌باشد. در لغت به معنی پنهان و آشکار و خالی و پر (خلا و ملا) می‌باشد.در خوشنویسی، از قواعد دوازده‌گانه بوده و به قاعده سواد و بیاض شباهت دارد، ولی تفاوتش در این است که خلوت و جلوت، تنها در صفحه پردازی و تعادل و توازن صفحه، دارای اهمیت و اعتبار می‌باشد. در طراحی قلم نیز این تمرکز و تفرق حروف با ترکیب حساب شده و رعایت فواصل متناسب حروف و علائم نشانه گذاری به تعادل می‌رسند. همچنین از دیگر عوامل تسهیل در این تعادل و هماهنگی بر خلاف کرسی‌های متعدد خوشنویسی، وجود یک کرسی محوری برای چینش کلمات است.

10. ارسال: در خوشنویسی حرکت سریع و پرتابی قلم در پایان حروف و کلماتی چون (د، ر، و، مر، سر) می‌باشد که بیشتر در بخش پایانی سطر قرار دارند و از اقتضاهای زیبایی و ترکیب در خوشنویسی و خط نگاره‌های سنتی است. این ویژگی در طراحی قلم، به دلیل کاربرد ابزارهای متفاوت، نظیر قلم‌های نوری و نرم افزارهای گرافیکی، نسبت به خوشنویسی، دارای حساسیت کمتری است. البته ممکن است اجرا و طراحی نهایی قلم، مشابه بخش پایانی حروف خوشنویسی شده باشد، اما نحوه اجرا و حرکت سریع و پرتابی قلم بدان شکل نخواهد بود، مگر این که برای طراحی قلم جدید، از ابزارهایی نظیر قلم نی یا وسایل مشابه استفاده شود.

11. قلم گذاری: رعایت زاویه متناسب زبانه قلم برای نوشتن هر بخش از حروف یا کلمه می‌باشد و از اصول بسیار ظریف خوشنویسی و به‌ویژه خط نستعلیق است. با وجود رعایت دقیق آن از سوی استادان خوشنویسی، اما به صورت جدی و علمی، کمتر بدان پرداخته شده است. استادان گذشته از این زوایا را بدون نقاله و تنها با نوشتن بسیار و هماهنگی و عادت چشم و مغز با زاویه متناسب، می‌آموختند و علاوه بر تنوع ترکیب، کرسی و تناسب، در قلم گذاری در خوشنویسی، حتی تاکنون گردیده است. زاویه قلم گذاری در حروف دارای نظامی پیچیده، ولی هماهنگ است.

رعایت زوایای قلم گذاری در طراحی فونت نیز اثری مطلوب و تاثیر گذار در استحکام، زیبایی، خوانایی و شخصیت و لحن و لهجه حروف خواهد داشت. همچنین تعیین زاویه قلم گذاری، مانند، کشف ثابت‌ترین جز حروف برای طراحی، بسیار پر اهمیت می‌باشد. و در تمام حروف به طور هماهنگ دیده خواهد شد. معمولا سبک فونت با زاویه قلم گذاری ارتباط دارد.

12. مرکب برداری: در خوشنویسی، فشار قلم بر لیقه و در نتیجه برداشتن مرکب بایستی با توجه به سه اصل انجام شود. الف؛ نوع حرف یا کلمه ب؛ نوع کاغذ ج؛ پهنای زبانه قلم. مرکب برداری شاید کمترین اهمیت را نسبت به سایر قواعد با توجه به امکانات و ابزارهای نوین طراحی قلم داشته باشد. البته برای طراحی قلم و در فرایند اجرایی طراحی قلم، شاید مرکب برداری اهمیت چندانی نداشته باشد. اما بعدها در مرحله آماده‌سازی فونت برای چاپ و تکثیر دارای اهمیت حیاتی است. در این جا نکته بسیار ظریف و دقیقی وجود دارد که طراح قلم باید مد نظر قرار دهد و آن لحاظ نمودن تناسب ضعف و قوت حروف حروف و پرهیز از طراحی اجزای نازک در بدنه حروف می‌باشد. در ماشین‌های افست و دیگر مواردی که مرکب تنظیم و از طریق نوردها و سیلندرها به سطح کاغذ منتقل می‌گردد، همواره خطر فرسایش و خوردگی حروف نازک به علت نرسیدن مرکب به این نقاط وجود دارد. در چاپ سنگی همین ویژگی با تپل نویسی در نستعیلق و به ویژه در شمره‌هاو انتهای دوایر، توسط مرحوم استاد کلهر، برای جلوگیری از خوردگی و افت چاپ صورت پذیرفت.

علاوه بر شناخت این ویژگی‌ها و لحاظ نمودن اصول وقواعد حاکم بر طراحی قلم، آشنایی و تخصص کافی در زمینه امکانات و تجهیزات فنی و مهارت در نرم افزارهای حرفه‌ای طراحی قلم نیز از ضروریات به شمار می‌روند. [منبع: کتاب خوشنویسی و طراحی حروف، امیر رضائی نبرد]
  • ۷۹۲۶ بازدید

فونت میتواند برای متن(مانند فونت میترا)، تیتر (مانند خود فونت تیتر)، فانتزی (مثلا فونت آبان)، بسیار فانتزی (مثلا فونت فتنه) و یا خاص (مانند فونت معلا) باشد. و هر کدام از این فونت ها کاربرد خاص خود را دارد. و هدف ازطراحی فونت هم بسیار متفاوت است. به هر صورت به گمان من اگر علاقه مندید (و البته اگر هنر و تخصصش را هم دارا باشید) فونت را طراحی کرده و به نام خود ثبت و مورد استفاده همگان قرار دهید.

می بایست در ابتدا خودتان را در معرض این پرسش ها قرار دهید  که برای چه کاربردی این حروف را طراحی میکنید؟ آیا این فونت گرافیکی است یا معمولی؟ آیا فونتی که قصد دارید طراحی کنید با فونت های موجود تفاوت عمده ای دارد؟ یا نظیر آن هم موجود است؟ آیا آن خطی را که می خواهید دیجیتالی کنید قابلیت تبدیل به فونت را دارد؟ (مثلا بر روی یک خط کرسی قرار میگیرد؟) و سوالهایی از این قبیل.
البته من خودم را به هیچ وجه طراح حرفه_ای فونت نمیدانم. ولی به دلیل علاقه خودم شخصا حاضرم عزیزانی که علاقه مندند خطی را تبدیل به فونت نمایند را به جد کمک کرده و یا راهنمایی نمایم. و چه بسا افرادی که گرافیست هم نیستند ولی دستخط ویژه یا زیبا و یا جذابی دارند (که قابلیت تبدیل شدن به فونت را دارد) هم میتوانند مخاطب این نوشتار باشند.
برای طراحی یک فونت به نظر میرسد مهمترین حروفی که برای پیاده سازی در اولویت هستند 8 حرف « آ، پ، س، ع، گ، م، و، ه» باشد. در ضمن توجه داشته باشید که بعضی حروف شامل 4 بخش است. مثلا پـ اول چسبان، ـپـ وسط، ـپ آخر چسبان، و پ تنهاست. در ادامه با توجه به همین 8 حرف پایه 20 حرف دیگر را طراحی کنید و سپس بوسیله نرم افزار های برداری مانند کورل دراو تبدیل به ویکتور نمایید. فایل ویکتور را در یک فایل زیپ قرار داده و بقیه کار را به ما بسپارید.

تمام کارکترهای موجود در فونت تیتر 

|تصویر با کیفیت اصلی|

به هر حال هر خطی هویتی دارد و اشخاص خوش خط علاقه مند اند که این هویت را با تبدیل کردن به فونت ماندگار و مورد استفاده عموم قرار دهند. و به میزانی که زیبایی خط برای افراد مهم است گاهی نام فونت هم مهم می گردد. پس نامی که تمایل دارید بر روی تایپ فیس نمایش داده شود را هم به ما بگویید تا از نوشتن با فونت خودتان و با نام خودتان لذت بیشتری ببرید.

  • ۷۴۲۴ بازدید
  • ۶۳۳۷ بازدید